آبخیزداری
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
فرم خلاصه اطلاعات دستاوردهای جدید پژوهشی
واسنجی مدل های تجربی PSIAC وMPSIAC از طریق بررسی رسوب مخازن بندهای کوچک در حوضه های آبخیز استان مرکزی
موسسه/مرکز استانی مجری دستاورد : مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
- موسسات/مراکز استانی همکار دستاورد :
- نام مجریان طرح ها/طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : حشمت اله آقارضی
- نام همکاران طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : علی اکبر داودی راد، شمس اله نیکجه، ابوالفضل نجیمی
- مدت اجرای طرح ( به ماه) : ۳۲
- تاریخ شروع طرح : ۳/۲/۹۰ تاریخ خاتمه طرح : ۲۰/۸/۹۳
- تعداد طرح های پژوهشی منجر به دستاورد : یک طرح
- محل ها/ محل اجرای پژوهش :حوضه های آبخیز استان مرکزی
- سطح رونمایی از دستاورد : ملی (کشوری) [داخلی (در سطح وزارتخانه) [سازمانی[
- قابلیت تجاری سازی دارد[
- چکیده (مسئله/ اهمیت پژوهش/ اهداف پژوهش) : کمبود آمار رسوب دهی در حوزههای آبخیز و نیاز برنامه ریزان حفاظت خاک به اطلاع از میزان فرسایش و رسوبدهی، استفاده از مدل های تجربی را اجتناب ناپذیر ساخته است. استفاده از این مدلها در مناطق مختلف نیازمند ارزیابی کارایی نیز می باشد تا بتوان راهکارهایی را برای توسعه، اصلاح و واسنجی آنها ارائه نمود. لذا در این تحقیق به ارزیابی کارایی مدل های PSIAC و MPSIAC به عنوان مدل های پر کاربرد در حوضه های فاقد آمار پرداخته شد. ابتدا با استفاده از بازدیدهای میدانی، تعداد ۱۱ بند خاکی با پراکنش مناسب با عمر حداقل ده سال که سرریز رسوب نداشتند انتخاب شد. سپس با تعیین سطح رسوبگذاری با استفاده از GPS و تعیین ضخامت سطح رسوبگذاری شده بر اساس حفر پروفیل بصورت سطح شبکه بندی شده، وزن رسوب ذخیره شده در هر بند خاکی و رسوبدهی ویژه حوزه آبخیز بالادست هر بند تعیین شد. در مرحله بعد عوامل مدل های PSIAC و MPSIAC بصورت لایه های رقومی در محیط GIS تهیه شد و رسوبدهی ویژه برآوردی تعیین گردید و خطای نسبی مدل ها بررسی شد. طبق نتایج، در مدل PSIAC بیشترین خطای نسبی با 184 در حوضه قشلاق و کمترین با 12/0 در حوضه معین آباد مشاهده شد و میانگین خطای نسبی ۱۱ حوضه مطالعاتی نیز ۷۵/۱۹ بدست آمد. در مدل MPSIAC بیشترین خطای نسبی با 107 درحوضه قشلاق و کمترین خطای نسبی با 55/0 در حوضه معین آباد دیده شد و میانگین خطای نسبی ۱۱ حوضه برابر 97/10 بدست آمد. طبق نتایج، مدل PSIAC در حوضه های با رسوبدهی بالا و مدل MPSIAC در حوضه های با رسوبدهی پایین عملکرد خوبی داشتند؛ ولی در کل، خطای نسبی MPSIAC کمتر از PSIAC بود. همچنین مشکل کم تخمینی برای مقادیر مشاهده ای بالا و مشکل بیش تخمینی برای مقادیر مشاهده ای پایین در هر دو مدل دیده شد.
- توجیه اقتصادی و اجتماعی دستاورد :
- با اصلاح ضریب فرمول ها، برآورد رسوب در حوزه های آبخیز واقعی خواهد شد و به تبع آن نیاز حوضه به عملیات آبخیزداری از نظر کنترل رسوب مشخص می شود لذا اعتباراتی که صرف کنترل رسوبزایی حوضه می شود، واقعی برآورد خواهد شد.
- هزینه های تمام شده (مستقیم و غیر مستقیم) طرحها/ طرح/ پروژه مرتبط با دستاورد:
حدود بیست میلیون ریال
- نتایج (مزایا و اثربخشی)
با واسنجی این فرمول ها می توان رسوبدهی نزدیک به واقعییت را در حوضه مشخص نمود.
- نحوه انتقال:
دستاوردهای فوق با برگزاری کارگاه های آموزشی قابل انتقال به کارشناسان بخش اجرا می باشد. انتقال دستاوردها از طریق تهیه بروشور، برقراری دوره های ترویجی، هفته انتقال یافته ها، قابل انتقال به بهره برداران و دامداران روستائی می باشد.
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
فرم خلاصه اطلاعات دستاوردهای جدید پژوهشی
- عنوان دستاورد : بررسی و شناخت ویژگی های عمومی رودخانه ها و مسیل های استان مرکزی
- موسسه/مرکز استانی مجری دستاورد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
- موسسات/مراکز استانی همکار دستاورد :
- نام مجریان طرح ها/طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : شمس اله نیکجه فراهانی
- نام همکاران طرح ها/طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : علی اکبر داودی راد- حشمت اله آقارضی-نادر قلی ابراهیمی
- مدت اجرای طرح ( به ماه) 48
- تاریخ شروع طرح : 1388 تاریخ خاتمه طرح ۱۳۹۲
- تعداد طرح های پژوهشی منجر به دستاورد :۲
- محل ها/ محل اجرای پژوهش استان مرکزی
- سطح رونمایی از دستاورد : ملی (کشوری)[داخلی■ (در سطح وزارتخانه)□سازمانی[
- قابلیت تجاری سازی دارد[
- چکیده (مسئله/ اهمیت پژوهش/ اهداف پژوهش) :
استان مرکزی با مساحتی بالغ بر ۶/۲۹۲۱۳ کیلومتر مربع از شبکه گسترده ای از رودخانه‌های دائمی، فصلی و سیلابی در آن گسترده شده‌اند محدوده مورد مطالعه شامل قسمت عمده ای از استان مرکزی و قسمتی از استان قم و قسمت کمی از استان تهران با مساحتی بالغ بر ۲۰۶۹۲ کیلومتر مربع با ۸۳۶ رودخانه و مسیل که اغلب آنها از استان و یا از استانهای همجوار سرچشمه می گیرند و در نهایت به حوضه آبریز دریاچه نمک می ریزند وتنها حوضه ۴۱۲۲۵ محصور در استان است و به کویر میقان واریز می گردد به منظور شناخت ویژگی‌های عمومی این رودخانه‌ها، ابتدا بر اساس شبکه هیدروگرافی بر روی نقشه ۲۵۰۰۰۰: ۱، شبکه رودخانه‌های استان تهیه و سپس با توجه به محدوده های مطالعاتی تماب، کل محدوده مطالعاتی به ۱۴ زیر حوزه تقسیم شد و شبکه رودخانه‌ای هر واحد مطالعاتی تهیه و رودخانه‌های آن شماره گذاری گردید. با انطباق شبکه هیدروگرافی ۱:۲۵۰۰۰۰ تهیه شده با شبکه هیدروگرافی نقشه های توپوگرافی ۱:۲۵۰۰۰، اطلاعاتی همچون: اطلاعات مکانی و توصیفی مربوط به رودخانه ها و مسیل‌های مشاهده شده شامل موقعیت، نوع و شبکه آبراهه ها، ارتفاع حداکثر، ارتفاع حداقل، طول رودخانه، شیب طولی آبراهه، مختصات جغرافیایی و … هر یک از رودخانه‌ها تعیین گردید. در عملیات میدانی با پیمایش طولی در مسیر رودخانه ها واطلاعات در یافتی از نهاد ها وسازمانها ضمن شناسایی کلیه اطلاعات عمومی رودخانه ها مشخص و یادداشت گردید و موقعیت جغرافیایی هر کدام به کمک موقعیت یاب (GPS) و Google Earth تعیین گردیدند. در نهایت کلیه اطلاعات جمع آوری شده از عملیات‌های میدانی و سنجش از دور، به صورت بانک اطلاعاتی در قالب لایه های ArcGIS و فایلهای dbf و Excel مدون شدند. بیشتر رودخانه ها جوان و سیلابی هستند. و از ۶۲۴۰ متر رودخانه مطالعه شده ۱۱۱۸ متر پیچانرود و ۴۴۶۷ متر مستقیم و ۶۶۲ متر شریانی می باشد. و کمترین شیب ۱/۰ وبیشترین شیب ۸/۱۷ درصد و متوسط شیب ۵/۲ درصد می باشد. وتعداد ۲۸ ایستگاه هیدرومتری در استان شناسایی گردید. رودخانه های مهم این محدوده مطالعاتی قره چای، قمرود، رودشور، سرود، تفرش،
- توجیه اقتصادی و اجتماعی دستاورد :
تهیه بانک اطلاعات توصیفی و رقومی رودخانه‌ها ومسیلهای استان مرکزی و شناخت سازههای اجرایی در مسیر رودخانه ها ومسیلهای طرح
- هزینه های تمام شده (مستقیم و غیر مستقیم) طرحها/ طرح/ پروژه مرتبط با دستاورد:
حدود ده میلیون ریال
- نتایج (مزایا و اثربخشی)
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
فرم خلاصه اطلاعات دستاوردهای جدید پژوهشی
- عنوان دستاورد : بررسی و شناخت ویژگی های سازه های رودخانه ها و مسیل های استان مرکزی
- موسسه/مرکز استانی مجری دستاورد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
- موسسات/مراکز استانی همکار دستاورد :
- نام مجریان طرح ها/طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : شمس اله نیکجه فراهانی
- نام همکاران طرح ها/طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : علی اکبر داودی راد- حشمت اله آقارضی-نادر قلی ابراهیمی
- مدت اجرای طرح ( به ماه) 48
- تاریخ شروع طرح : 1388 تاریخ خاتمه طرح ۱۳۹۲
- تعداد طرح های پژوهشی منجر به دستاورد :۲
- محل ها/ محل اجرای پژوهش استان مرکزی
- سطح رونمایی از دستاورد : ملی (کشوری)[داخلی■ (در سطح وزارتخانه)□سازمانی[
- قابلیت تجاری سازی دارد[
- چکیده (مسئله/ اهمیت پژوهش/ اهداف پژوهش) :
- مرکزی با مساحتی بالغ بر ۶/۲۹۲۱۳ کیلومتر مربع از شبکه گسترده ای از رودخانه‌های دائمی، فصلی و سیلابی در آن گسترده شده‌اند محدوده مورد مطالعه شامل قسمت عمده ای از استان مرکزی و قسمتی از استان قم و قسمت کمی از استان تهران با مساحتی بالغ بر ۲۰۶۹۲ کیلومتر مربع با ۸۳۶ رودخانه و مسیل که اغلب آنها از استان و یا از استانهای همجوار سرچشمه می گیرند و در نهایت به حوضه آبریز دریاچه نمک می ریزند وتنها حوضه ۴۱۲۲۵ محصور در استان است و به کویر میقان واریز می گردد به منظور شناخت ویژگی‌های سازههای این رودخانه‌ها، ابتدا بر اساس شبکه هیدروگرافی بر روی نقشه ۲۵۰۰۰۰: ۱، شبکه رودخانه‌های استان تهیه و سپس با توجه به محدوده های مطالعاتی تماب، کل محدوده مطالعاتی به ۱۴ زیر حوزه تقسیم شد و شبکه رودخانه‌ای هر واحد مطالعاتی تهیه و رودخانه‌های آن شماره گذاری گردید. با انطباق شبکه هیدروگرافی ۱:۲۵۰۰۰۰ تهیه شده با شبکه هیدروگرافی نقشههای توپوگرافی ۱:۲۵۰۰۰، اطلاعاتی همچون: اطلاعات مکانی و توصیفی مربوط به رودخانه ها و مسیل‌های مشاهده شده شامل موقعیت، نوع و شبکه آبراهه ها، ارتفاع حداکثر، ارتفاع حداقل، طول رودخانه، شیب طولی آبراهه، مختصات جغرافیایی و … هر یک از رودخانه‌ها تعیین گردید. در عملیات میدانی با پیمایش طولی در مسیر رودخانه ها واطلاعات در یافتی از نهاد ها وسازمان ها ضمن شناسایی کلیه سازههای احداث شده در عرض یا طول رودخانه، مشخصات آنها نیز تعیین و یادداشت گردید و موقعیت جغرافیایی هر کدام به کمک موقعیت یاب (GPS) و Google Earth تعیین گردیدند. در نهایت کلیه اطلاعات جمع آوری شده از عملیات‌های میدانی و سنجش از دور، به صورت بانک اطلاعاتی در قالب لایه های ArcGIS و فایلهای dbf و Excel مدون شدند. که از کل ۶۲۶ سازه اجرا شده در امتداد این رودخانه ها تعداد ۲۱۶ بند گابیونی، ۹۷ بند سنگی ملاتی، ۲۰۰ عدد بند خاکی، ۴ عدد اپی گابیونی، ۱ عدد اسکله ریزی، ۷۹ دیوار ساحلی، ۲ عدد کف بند آبراهه، ۱۶ عدد بند انحرافی، ۱۱ عدد سد ذخیره ای، و سد پانزده خرداد در امتداد رود خانه قمرود رودخانه شناسایی گردید.
- توجیه اقتصادی و اجتماعی دستاورد :
تهیه بانک اطلاعات توصیفی و رقومی رودخانه‌ها ومسیلهای استان مرکزی و شناخت سازههای اجرایی در مسیر رودخانه ها ومسیلهای طرح
- هزینه های تمام شده (مستقیم و غیر مستقیم) طرحها/ طرح/ پروژه مرتبط با دستاورد:
حدود ده میلیون ریال
- نتایج (مزایا و اثربخشی)
جمع آوری اطلاعات مربو ط به سازه های احداثی بر روی رودخانه ها ومسیل ها استان مرکزی
- نحوه انتقال:
دستاوردهای فوق به وسیله بانک اطلاعات با فایلهای GIS و اکسل در اختیار محقیقن قرار داده می شود
جمع آوری اطلاعات مربو ط به اطلاعات عمومی بر روی رودخانه ها ومسیل ها استان مرکزی
- نحوه انتقال:
دستاوردهای فوق به وسیله بانک اطلاعات با فایلهای GIS و اکسل در اختیار محقیقن قرار داده می شود
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
فرم خلاصه اطلاعات دستاوردهای جدید پژوهشی
مطالعه اثر بخشی عملیات بیومکانیکی در ترسیب کربن به منظور اصلاح تغییرات اقلیمی در حوزه آبخیز پاکل شهرستان شازند
موسسه/مرکز استانی مجری دستاورد : مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی
- موسسات/مراکز استانی همکار دستاورد :
- نام مجریان طرح ها/طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : حشمت اله آقارضی
- نام همکاران طرح/پروژه که دستاورد از آن منتج شده : ابوالفضل نجیمی- نصرت اله هاشمی- قربانعلی فتحی
- مدت اجرای طرح ( به ماه) : ۳۶
- تاریخ شروع طرح : ۸/۲/۸۹ تاریخ خاتمه طرح : ۸/۲/۹۲
- تعداد طرح های پژوهشی منجر به دستاورد : یک طرح
- محل ها/ محل اجرای پژوهش :حوضه های آبخیز پاکل شهرستان شازند استان مرکزی
- سطح رونمایی از دستاورد : ملی (کشوری[داخلی (در سطح وزارتخانه) [سازمانی[
- قابلیت تجاری سازی دارد[
چکیده (مسئله/ اهمیت پژوهش/ اهداف پژوهش) :
گرم شدن جهانی با افزایش غلظت دی اکسید کربن اتمسفر مرتبط است. پوشش گیاهی در یک منطقه عمدتاً از طریق تحت تأثیر قرار دادن میزان دی‌اکسید کربن اتمسفر، تغییرات آب و هوایی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. به‌منظور ارزیابی کارآیی عملیات بیومکانیکی با احداث بانکت و بادامکاری بر ذخیره کربن آلی خاک، طرح آبخیزداری پاکل شازند استان مرکزی انتخاب شد و با مراتع مجاور به عنوان شاهد مورد مقایسه قرار گرفت. در ابتدا از هر پلات به صورت تصادفی سیستماتیک نمونههای خاک از عمقهای ۱۵- ۰ و ۳۰ – 15 برداشت شد. علاوه بر این در یک چهارم پلات‌ها، نمونههای زیست توده و لاشبرگ برای تعیین درصد ماده خشک و کربن برداشت شد. طبق نتایج، کل کربن آلی ذخیره شده در عمق ۳۰-۰ سانتیمتری خاک کف بانکتها، پشته بانکتها و مرتع در منطقه غربی بهترتیب ۳۶/۲۲، ۵۳/۲۰ و ۷۸/۲۲ تن در هکتار و در منطقه شرقی بهترتیب ۵۷/۱۷، ۷۲/۱۶ و ۲۸ تن در هکتار بود. طبق نتایج بین دو منطقه مطالعاتی از نظر ذخیره کربن اختلاف معنیداری وجود نداشت. همچنین در هر دو منطقه مطالعاتی، مقدار کربن آلی خاک در عمق اول بیشتر از عمق دوم بود که در اینجا نیز اختلاف معنیداری دیده نشد. نتایج نشان داد احداث بانکت باعث آشفتگی ذرات خاک شده، ذخیره کربن نسبت به مراتع کمتر بوده است. بنابراین به منظور موفقیت در پروژههای ترسیب کربن منطقه مطالعاتی بایستی حفاظت از پوشش گیاهی همراه با عملیات بیولوژیکی مکمل عملیات مکانیکی شود.
- توجیه اقتصادی و اجتماعی دستاورد :
توسعه عملیات بیومکانیکی در حوضه آبخیز و افزایش پوشش گیاهی در مراتع فقیر باعث افزایش فضای سبز می شود.گیاهان سبز دی اکسید کربن اتمسفر را جذب مکنند و از تشدید اثرات گلخانه ای و گرم شدن زمین می کاهد. کاهش دی اکسید کربن هوا به نفع کل اکوسیستم انسانی است.
- هزینه های تمام شده (مستقیم و غیر مستقیم) طرحها/ طرح/ پروژه مرتبط با دستاورد:
حدود ده میلیون ریال
- نتایج (مزایا و اثربخشی)
جذب کربن اتمسفر و ترسیب دادن آن در خاک و افزایش کربن آلی خاک.افزایش مواد آلی خاک باعث بهتر شدن نفوذپذیری خاک ، بهبود پوشش گیاهی و جلوگیری از وقوع سیلاب .
- نحوه انتقال:
دستاوردهای فوق با برگزاری کارگاه های آموزشی قابل انتقال به کارشناسان بخش اجرا می باشد. انتقال دستاوردها از طریق تهیه بروشور، برقراری دوره های ترویجی، هفته انتقال یافته ها، قابل انتقال به بهره برداران و دامداران روستائی می باشد.