----------------------- Page 1----------------------- ----------------------- Page 2----------------------- ----------------------- Page 3----------------------- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی معاونت آموزش و ترویج کشاورزی معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی نویسندگان: صدیقه اشتری، مریم حاتم آبادی فراهانی 1400 ----------------------- Page 4----------------------- : اشتری، صدیقه، 1356 - سرشناسه مریـم عنـوان و نـام پد یـدآور: معرفـی و مدیریـت آفـات و بیماری هـای مهـم گالبـی/ نویسـندگان صدیقـه اشـتری، فراهانـی؛ مدیـر داخلـی ویـدا همتـی؛ ویراسـتار ترویجـی فرانـک صحرایـی؛ تهیه شـده در حاتم آبادی معاونت آموزش و ترویج کشاورزی، دفتر شبکه دانش و رسانه های ترویجی. : تهران : سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، معاونت آموزش و ترویج کشاورزی، نشر آموزش مشخصات نشر کشاورزی، 1400. مشخصات ظاهری : 46ص.: مصور )رنگی(. 978-964-520-989-4 : شابک وضعیت فهرست نویسی: فیپا موضوع : گالبی -- بیماری ها و آفت ها Pears -- Diseases and pests : شناسه افزوده : حاتم آبادی فراهانی، مریم، 1356 - شناسه افزوده : سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. دفتر شبکه دانش و رسانه های ترویجی : سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. معاونت آموزش و ترویج کشاورزی. شناسه افزوده نشـر آمـوزش کشـاورزی رده بندی کنگره : SB608 رده بندی دیویی : 634/1396 شماره کتابشناسی ملی : 8681387 اطالعات رکورد کتابشناسی: فیپا ISBN: 978-964-520-989-4 978-964-520-989-4 : عنوان: معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی نویسندگان: صدیقه اشتری و مریم حاتم آبادی فراهانی مدیر داخلی: ویدا همتی ویراستار ترویجی: فرانک صحرایی ویراستار ادبی: مهشید شیرمحمدلو تهیه شده در: معاونت آموزش و ترویج کشاورزی، دفتر شبکه دانش و رسانه های ترویجی ناشر: نشر آموزش کشاورزی صفحه آرا: شهره حکیمی شمارگان: محدود نوبت چاپ: اول، 1400 مسئولیت درستی مطالب با نویسندگان است. شماره ثبت در مرکز فن آوری اطالعات و اطالع رسانی کشاورزی 60969 به تاریخ 1400/ 10/25 است. نشانی: تهران، خیابان آزادي، بین نواب و رودکي، پالک 205، معاونت آموزش و ترویج کشاورزی تلفن: 66430465 | تلفکس: 66430464 | کد پستي: 1457896681 ----------------------- Page 5----------------------- مخاطبان _ باغداران _ کشاورزان _ کارشناسان و مروجان پهنه های تولیدی اهداف آموزشی _ شما پس از مطالعه این نشریه با آفات و بیماری های مهم گالبی و روش های مدیریت آن ها در باغ آشنا می شوید. ----------------------- Page 6----------------------- ----------------------- Page 7----------------------- فهرست صفحه عنوان مقدمه ............................................................................................................................ 7 گیاه شناسی گالبی......................................................................................................... 8 آفات گالبی.................................................................................................................... 8 زنبور گالبی............................................................................................................................................. 8 پسیل گالبی ........................................................................................................................................... 11 سنک گالبی............................................................................................................................................ 13 شپشک واوی سیب............................................................................................................................... 15 کنه تارتن ................................................................................................................................................ 17 کنه گالی گالبی ..................................................................................................................................... 20 کرم سفید ریشه..................................................................................................................................... 22 شته خونی سیب.................................................................................................................................... 25 شته سبز سیب ..................................................................................................................................... 27 بیماری ها........................................................................................................................ 29 لکه سیاه گالبی...................................................................................................................................... 29 سفیدک حقیقی ................................................................................................................................... 32 شانکر درختان میوه دانه دار )شانکر نکتریا( ..................................................................................... 34 بیماری مومیایی یا پوسیدگی قهوه ای گالبی................................................................................... 36 بالیت برگی ........................................................................................................................................... 38 زنگ گالبی.............................................................................................................................................. 40 بیماری آتشک یا سوختگی آتشی گالبی و سیب ........................................................................... 42 زوال گالبی.............................................................................................................................................. 45 ----------------------- Page 8----------------------- ----------------------- Page 9----------------------- مقدمه گالبی، بومی آسیای غربی و اروپای شرقی به ویژه نواحی شمال غربی ا یران و قفقاز است. این گیاه از حدود هزار سال پیش از میالد مسیح در یونان کشت کوه های شده است و درحال حاضر، پس از سیب، مهم ترین میوه دانه دار دنیا و ا یران است. در جنس گالبي، حدود بیست گونه مختلف وجود دارد که بیشتر بدون میوه خوراکی هستند و تنها چون پا یه ای برای گالبی معمولی به کار م یروند. ا ین میوه باوجود شباهت هاي گیاه شناختی زیاد به گونه سیب، از جنبه های بسیاری نیز متما یز و متفاوت است. از جمله مشخـصات بـارز میـوه گالبـي تنـوع چـشم گیر اندازه، طعم و خصوصیات ظاهري میوه است، به طوری که در کمتـر میـوه اي تـا بـه ا یـن انـدازه تنوع مشاهده مي شود .درخت گالبی از نظر عادت رشد، طرز کاشت و داشت و نیازهای محیطی بسیار شبیه سیب است و در همان خاک هایی که سیب رشد می کند نیز م یتوان آن را پرورش داد، ولی ریشه اش در برابر رطوبت خاک، از تمام گیاهان خزان دار د یگر مقاوم تر است. گالبی نیز هم چون سایر گیاهان، هدف زا و حمله آفات و بیماری های مختلفی است که آشنایی باغداران با این عوامل خسارت نحوه مدیریت آن ها، می تواند سبب کاهش خسارت در باغ شود. ----------------------- Page 10----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 8 گیاه شناسی گالبی گالبی از خانواده گل سرخیان و درختی است که بلندی آن به حدود ده متر می رسـد و بیشتـر در منـاطق سردسیر و کوهستـانی می روید. ریشـه گالبـی عمیق، برگ هایش صاف و دندانه دار است وگل های خوشه ای سفیدرنگ مایل به صورتی دارد. میوه درخت گالبی مخروطی شکل،گوشت دار، شیرین یا ترش و شیرین است. میوه این گیاه جزء میوه های کاذب است. به طورمعمول، میوه گالبی عمر انباری کوتاهی دارد؛ به همین سبب، باید پیش از رسیدن کامل برداشت شود تا بتوان به راحتی به بازار عرضه کرد. آفات گالبی زنبور گالبی مناطق انتشار و دامنه میزبانی در همه مناطق ایران که باغ های گالبی وجود داشته باشد، این آفت نیز مشاهده شده و به همه ارقام گالبی حمله ور می شود. شکل شناسی سر به رنگ زرد ما یل به قرمز تا قهوه ای روشـن و بدون لکه سیاه، بال ها به رنگ کهربا یي و رگ بال ها قهوه اي است. الرو به رنگ سـفید کـدر تا کرم است و انتهاي بدن آن به رنگ قهوه ای دیده می شود )شکل 1(. ----------------------- Page 11----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 9 شکل 1- حشره بالغ زنبور گالبی نحوه خسارت حشرات کامل هنگامی که هنوز غنچه گل ها بـاز نـشده اند ظاهر مي شوند و زیر قاعده کاسبرگ ها در شکافي که با تخـم ریز ا یجـاد مـي شـود تخم ریزی می کنند. تخم ها بیشتر جداگانه در کنـار هم درون میوه هاي کوچک گذاشته مي شوند. حدود یک هفتـه پس از تفـریخ تخم ها، الروهـاي نوزاد از همان محل خروج شروع به تغذ یه مـي کننـد. شـروع آلـودگي بـا آغـاز ریـزش گلبرگ ها هم زمان است. در ابتدا، الروها داالني کمابیش گرد دور میوه و زیر پوستش ا یجاد می کنند و هم زمان با پیشرفت آن درون داخل میوه، آثارش از بیرون به صورت نوار قهـوه ای ما یـل بـه سـیاه د یده مي شود. سپس به درون میوه نفوذ کرده و از دانه تغذ یه مي کنند. در این مرحله، به سبب خروج فضوالت الروي، می توان میوه های آلوده را از میوه هـاي سـالم تشخیص داد؛ الروها پس از تغذیه، با ا یجاد سوراخي از میوه خـارج و بـه میوه د یگری نقل مکان می کنند. یک الرو مي تواند تا چهار میـوه را آلـوده کنـد. روي هـر میـوه بیشتر، یک یا دو و به ندرت سه سوراخ د یده مـي شـود. این آفت پس از کامل شدن، همراه میوه ي آلوده بر زمین افتـاده و پس ازخــروج از آن در خــاک فرو مــي رود )شکل 2(. ----------------------- Page 12----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 10 شکل 2- خسارت زنبور گالبی مدیریت آفت شخم پاي درخت در پاییز و یخ آب زمستانه درصورت امکان، درکاهش جمعیت آفت موثر است، باید اطراف تنه درختان را کامل شخم زد. کشت ارقام دیرگل مانند تبریزي )سیف تبریز( نیز از جمله روش های کاهش خسارت آفت به شمار می رود. حشرات کامل آفت به رنگ سفید جلب می شوند. تله های سفیدرنگ )عمودي( هم زمان باشکوفایی درختان گالبی، به تاج درخت میزبان آویخته و سطح تله های مذکور به چسب حشره آغشته می شود. با این کار، می توان بخش زیادي از جمعیت آفت را شکار کرد و از میزان خسارت آن کاست. نکته مهم در این میان، پاک کردن گلبرگ هاي درخت میزبان از سطح تله ها است زیرا بخشی ازگلبرگ ها، بر اثر وزش باد یا به طور طبیعی می ریزند و هنگام ریزش، به سطح این تله ها می چسبند. هم چنین الزم است این تله ها روزانه بازبینی شوند و چنانچه بر اثر وزش باد از حالت عمودي خارج شده باشند، آن ها را به صورت عمودي برگرداند. بهداشت باغ، جمع آوری میوه های آلوده و معدوم کردن آن ها نیز از عوامل موثر در کنترل این آفت است. درصورت نیاز، برای کنترل شیمیایی این آفت پس از ریزش یک چهارم گلبرگ ها علیه حشره بالغ و پس از ریزش سه چهارم گلبرگ ها علیه الروها، می توان از فوزالن EC %35 به میزان 1/5 در هزار استفاده کرد. ----------------------- Page 13----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 11 پسیل گالبی مناطق انتشار و دامنه میزبانی این آفت در تمام مناطق گالبی کاری ایران و حتی روی گالبی های وحشی دیده می شود. شکل شناسی طول بدن درحشره کامـل 1/7 تـا2/9 میلي متر است. پوره ها )نوزادان( به حشره کامل شباهت دارند و ا ین شباهت، با باال رفتن سـن آن ها بیشتر مي شود )شکل3(. شکل 3- پسیل گالبی نحوه خسارت محل تغذ یه پـوره ها و حشره کامل در درجه اول برگ است، ولي روي میوه و دم برگ و حتـي شاخه و تنه نیز به فراواني یافت می شوند. جمعیتش در برخـي از سـال هـا، چنـان اوج مي گیرد که تمام اندام درخت از ا ین آفت پوشیده مي شود. ا ین حشره از یـک سو، بـه سبب مکیدن شیره گیاهي درختان را ضعیف مي کند و از د یگر سـو، بـا ترشـح شـد ید شیره، سطح بـرگ ها و سـا یر انـدام های هوا یـي را آغشتـه سـاخته و سبب اختالل تنفـسي و فتـوسنتز می شود. بـرگ هـای به شـدت ----------------------- Page 14----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 12 آلـوده، زودهنگام ریزش مي کنند، رشد شـاخه نیز دچـار اخـتالل شـده و مقاومـت درختان پسیل زده در برابر سرما کاهش مي یابد. حشرات اطـراف جوانه های تازه و فرورفتگي های پیرامون آن ها، روي جوانه های انتها یي، روي شـاخه های جوان و فرورفتگي های آن ها تخم می ریزند. پس از باز شدن گل ها، تمـام تخـم هـا را در دو سطح برگ و به ندرت روي میوه مي گذارند )شکل4(. شکل 4- خسارت پسیل گالبی مدیریت آفت نصب تله های زردرنگ پیش از تورم جوانه های گل، براي نظارت بر فعالیت آفت و سم پاشی پیش بهاره با استفاده از د یازینون و روغن امولسیون شونده توصیه مي شود؛ درصورت نیاز به سم پاشی مجدد ترجیحا در تلفیق با کرم سیب یا کرم به انجام شود. درصورت زیاد بودن ترشحات، پیش از سم پاشی، درخت با آب شست و شو شود و سپس طبق توصیه سازمان حفظ نباتات کشور، با یکی از سموم فوزالن EC %35 به میزان 1/5 در هزار، دیفلوبنزون SC %48 به میزان 0/5 در هزار و لوفنورون EC %5 به میزان یک در هزار سم پاشی شود. هم چنین هم زمان با تورم جوانه ها و بالفاصله پس از ریزش گلبرگ ها نیز سم پاشی شود. از سویی مدیریت جمعیت آفت، تناوب در مصرف سموم که مانع از بروز مقاومت شود، و هم چنین توجه به برنامه های مدیریت تغذیه و پرهیز از مصرف بیش ازحد کودهای ازته نیز در کنترل این آفت تاثیرگذار هستند. ----------------------- Page 15----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 13 سنک گالبی مناطق انتشار و دامنه میزبانی سنک گالبی در همه مناطقي که درختان میوه سردسیري از خانواده گل سرخیان وجود دارنـد پرا کنـده است. میزبان هاي اصلي سیب، به و گالبی هـستند. شکل شناسی طول حشره کامل 3 تا 3/5 میلي متر و رنگ بدن سیاه مایل به قهوه ای است و بال هاي شفاف و مـشبک شـبیه تـور دارد )شکل5(. شکل 5- سنک گالبی نحوه خسارت زمـستان را بـه صورت حـشره کامـل زیر برگ هاي ریخته شده در پاي درختان و کهای علف ها و شکاف زمین و هرگونه پناه گاهي که دردسترس باشد، حتي زیر پوست شـاخه و تنـه درختان مي گذراند. مـاده ها پس از جفت گیـری، در روزهای آفتابی تخـم های خـود را جداگانه و مورب زیر برگ و داخل اپیدرم قرار داده و روي آنها را با مقـداري از فضوالت مي پوشانند. پوره ها و حشرات کامل از شـیره بـرگ در ----------------------- Page 16----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 14 سـطح زیرین تغذ یه مي کنند که درنتیجه، روي برگ ها در قسمت تغذ یه شده بي رنگ )با جالي نقره ای( مي شود. سطح زیرین ا ین برگ ها، پوشیده از پوسـته های پـورگي، فـضوالت و خال های ریز سیاه )تخم( است. مدیریت آفت روی هم رفته، ا ین آفت به باغ هایی خسارت می زند که در سم پاشی ضعف مدیریت دارند. درحال حاضر، هیچ گونـه راه مبارزه ای علیه ا ین آفت به جز سم پاشی وجود ندارد. زمان اوج فعالیـت سنک گالبی از اواخر خردادماه آغاز شده و طی ماه های تابستان ادامه دارد. سموم تماسي و نفوذي به راحتی آن را مدیریت مي کنند، مي توان زمان مبارزه را با زمان مبارزه با نسل دوم کرم سیب تلفیق کرد. جمع آوری برگ های زیر درختان در پا ییز و زمستان، به ویژه در نهالستان ها برای مدیریت آفت موثر است. ----------------------- Page 17----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 15 شپشک واوی سیب مناطق انتشار و دامنه میزبانی این آفت تقریبا در سراسر مناطق میوه خیزکشور که سیب کاری را یج است فعالیت مي کنـد، تا کنون، روي درختان سیب، گالبي، هلو و زردآلو د یده شـده اسـت ولـي بـه درختـان سیب بیشتر خسارت مي زند. شکل شناسی رنگ سپر پوره سن یک، نارنجي تـا زرد طالیـي و سـپر سـن دو، نـارنجي ما یـل بـه قهوه ای است )شکل 6(. شکل 6 - شپشک واوی سیب روی میوه و شاخه نحوه خسارت پس از باز شدن تخم ها، پوره هاي آفت از زیر سـپرخارج مي شوند و بـا فرو کردن خرطوم بلند خود درون بافت میزبان، تغذ یه و نخستین سپر خـود را ترشـح مي کنند. آلـودگي روي اندام های مختلف میزبان از جمله سرشاخه ها، تنه و حتي بـرگ ها د یده ----------------------- Page 18----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 16 مي شود. در بسیاري از اوقات، آلودگي روي شاخه ها و تنه به حدي است که آفت روي آن ها را کامال پوشانده و سرانجام بر اثر تغذ یه شد ید خشک مي شوند. روي میوه ها نیز به صورت مترا کم آفت به چشم مي خـورد که درصـورت پـا یین بـودن ترا کم نیز میزان و کیفیت محصول کاهش می یابد. مدیریت آفت خسارت ا ین آفت روي ارقام محلي به ویژه ارقام زودرس بهاره و تابـستانه نـسبت به ارقام زرد و قرمز لبناني بسیار بیشتر است. سم پاشی علیه ا ین آفـت را مي توان بـا سم پاشی علیه نسل اول کرم سیب و شپشک بنفش زیتـون تلفیق کرد. درصورت باال بودن تراکم آفت و نیاز به کنترل شیمیایی، سم پاشی پیش بهاره با روغن، در مدیریت و کاهش جمعیت آفت موثر است. سم پاشی در طول فصل نیز پس از خروج دوسوم پوره ها پیش از ترشح سپر، همراه با سم و 0/5 درصد روغن توصیه می شود. درصورت لزوم، سم پاشی را می توان پس از ده روز تکرار کرد. بنا بر توصیه سازمان حفظ نباتات کشور، برای کنترل این آفت از سموم اتیون EC %47 به میزان 1/5 در هزار، کلرپیریفوس EC %40/8 به میزان 1- 1/5 در هزار، روغن امولسیون شونده O %80 به میزان 1/5-2 درصد و اسپیروتترامات SC % 10 به میزان 0/75 در هزار به صورت تناوبی استفاده شود. ----------------------- Page 19----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 17 کنه تارتن مناطق انتشار و دامنه میزبانی ا ین کنه در سراسر کشور که درختان میوه سردسـیري یافـت مي شوند فعالیت دارد. به همه درختان میوه سردسیري خانواده گل سرخیان حمله مي کند و از کترین آفات درختان میـوه سردسیري اسـت. خطرنا شکل شناسی ا ین کنه به سبب دو لکه تیره اي که در پشت دارد، به کنه دولکه ای معروف اسـت. ا ین لکه ها بهترین مشخصه براي شناسا یي ا ین کنه به شمار می روند )شکل7(. شکل 7- کنه بالغ نحوه خسارت افراد بالغ پس از گرم شدن هوا، نخست از همان گیاهان سطح باغ تغذ یـه کـرده و پـس از مدتي، به بخش های باالیي درختان میزبان حرکت می کنند. عالیم خـسارت روي میزبـان به صورت هاي مختلف از جمله رنگ پریدگی برگ ها، گـردآلودگی تـاج ----------------------- Page 20----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 18 درخـت و ضعف عمومي و خزان زودرس بروز مي کند. کنـه از پوشـش گیـاهي زیر درختان به تاج درختان از طریق تنه منتقل شده و بیشتر، قـسمت های پـا ییني و میاني تاج زودتر از دیگر قسمتها آلوده مي شوند و به تدریج آلودگي به قسمته های بـاالیي و تاج درخت سرا یت مي کند. در نقاطي که فعالیت ا ین کنه شد ید است، جمعیت بهـاري بیشتر روي درختان حاشیه راه ها و جاده ها یا بر درختان حاشیه بیروني بـاغ متمرکـز مي شوند. جمعیت ا ین کنـه در تابـستان بـه بـاالترین تـرا کم خـود رسـیده و درنتیجـه خسارتش نیز به بیشترین میزان خود مي رسد. هنگامی که ترا کم جمعیـت کنـه زیـاد بـوده و گیـاه میزبـان مناسـبي در دسترس نباشد، این کنه با تنیدن تار و همچنین استفاده از جریـان بـاد سـطح آلودگي خود را گسترش می دهد. دشمنان طبیعي نقش بسزایی درکـاهش جمعیـت این آفت دارند. آلـودگي شـد ید با کاهش تـوان درختـان سبب جلب آفات ثانوي نیز شده و میوه ها ّاز نظر کمیت و کیفیت آسیب مي بینند. تغذ یه این حشره از شیره سلولي، سبب ظهور لکه های ریز در سـطح باالیی بـرگ ها مي شود و درمجموع، برگ ها به رنگ زرد - نارنجي در مي آیند. در صـورت شـدت یافتن آلودگي نیز برگ ها زرد - قهوه ای شده و سپس خشک می شوند و می ریزند. در سطح پا ییني برگ ها، تارهاي بسیار ظریفي تنیده مي شود که بر اثـر جـذب گـردوخاک درختان از دور منظره غبارآلودي به خود می گیرند. به طورمعمول، آلـودگي از حاشـیه مـزارع شروع مي شود و ریزش برگ ها، کوچک ماندن میوه ها و حتي در مواردي، گل دهي پـا ییزه درخـت را به دنبال دارد که سرانجام سبب تضعیف هرچه بیشتر درخت در سال آینده مي شـود. بر اثـرآلودگي بخشي از برگ ها، مابین رگ برگ میاني و حاشیه برگ سیاه مي شـود و ا ین سـیاه شدگی ممکن است پس از کنترل موثر کنه نیز درصورت باال بودن درجه حرارت پـس از سم پاشی ادامه داشته باشد. اگر تدریجي بـودن رونـد افـزا یش جمعیـت آفت تدریجی باشد، خسارت وارده چندان چشمگیر نیست و گیاه مي تواند در برابر ا ین آفت مقاومت کند )شکل 8(. ----------------------- Page 21----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 19 شکل 8- خسارت کنه تارتن دولکه ای مدیریت آفت تجمع گردوخاک روي برگ ها سبب افزا یش جمعیت ا ین کنـه ها می شود؛ بنـابرا ین، با ید از ا یجاد شرا یط تشکیل گردوخاک به هرصورت ممکـن جلـوگیري کرد. آبیاري مناسب اثر بسیار خوبي در کاهش خسارت آفت دارد، در بـاغ هـا هم بیـشترین حمله روي درختاني است که دچار تنش آبي شده باشند. با توجـه بـه ا ینکـه فعالیـت اصلي کنه تارتن دولکه ای بیشتر روي علف هاي هرز پاي درختان است؛ بنابراین، بـا مـد یریت صحیح مي توان ا ین جمعیت را روي گیاهان مذکور نگه داشت و با اعمال روش هایی نظیر سبز نگه داشتن و حفظ پوشش گیاهي زیـر درختان تاحدامکان، کاستن از میزان گردوغبار در باغ و ایجاد نـسبت مناسـب از ترا کم کنه های شکاري از افـزا یش این آفت روي درختان میوه جلوگیری کرد . بنا بر نظر کارشناسان، مشاهده 2-3 عدد کنه متحرک یا آلودگی بیست درصد برگ های نمونه برداری شده، نیاز به سم پاشی را تایید می کند و طبق توصیه سازمان حفظ نباتات کشور، می توان به تناوب از کنه کش های بنزوکسی میت EC %20 به میزان 1 در هزار، پروپارژیت EC %57 و EW به میزان 1 در هزار، بروموپروپیالت EC %25 به میزان 1 در هزار، اتوکسازول SC % 10 به میزان 0/5 در هزار، اسپیرودیکلوفن SC %24 به میزان 0/5 در هزار، فن پیروکسی میت SC %5 به میزان 0/5 در هزار، بی فنازیت SC %24 به میزان 0/3 در هزار استفاده کرد. برای کنترل این آفت باید اوایل صبح و پیش از گسترش آفتاب سم پاشی کرد. ----------------------- Page 22----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 20 کنه گالی گالبی مناطق انتشار و دامنه میزبانی این آفت در تمام مناطقي که گالبي در سطوح وسـیع کـشت مي شـود، کـم وبیش فعالیت دارد؛ گیاهان میزبانش گالبي و سیب هستند که گالبي را ترجیح می دهد، افزون بر این، به درختان ازگیل، به و زالزالک نیز حمله می کند. شکل شناسی کنه ای است بسیار کوچک با بدني سفید، باریک و دراز که روي بدنش چند رد یف موي بلند د یده مي شود. تخم ها سفید و مرواریدشکل، کدر بـه شکل بیـضي هستند. نحوه خسارت به طورمعمول، جوانه هاي انتها یي بیشترین جمعیـت ا یـن کنـه ها را طی زمـستان در خـود جـاي مي دهند، پس از فصل سرما و زمان آغاز رشد جوانه ها، کنه ها به برگ هـاي درحـال ظهور حمله ور مي شوند و ا ین حمله به میوه های درحال رشد نیز ادامـه مي یابـد. ا ین کنه ها با ا یجاد تونلي زیر پوست سطحي میوه یا برگ، به تغذ یه ادامه مي دهند و به همین سبب، به ندرت مي توان آن ها را د ید. همین فعالیت هـاي زیرپوسـتي منجر به ایجاد گـال شده و کنه ها تخم ها را درون گال ها می گذارند و الروهاي نوزاد از بافت داخلی گـال تغذ یه می کنند. ا ین الروها قسمت برجسته گال را سوراخ کرده و خارج می شوند و دوباره درون گال برمی گردند و سرانجام پس از تکامل، از گال خارج شده و در قسمت هاي د یگر برگ گال جد ید می سازند. تولیدمثل این کنه درگرماي تابستان رو به کندی گذارده، پیش از ریزش برگ ها در پا ییز، گال را ترک کرده و به سوی اما کن زمستان گذرانی حرکـت می کنند. کنه گالی سبب ایجاد سه نوع خسارت روي گالبي می شود: خسارت اول آنکه در طول زمستان، کنه ها ممکن است سبب خشکیدن جوانه ها ----------------------- Page 23----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 21 شوند. خسارت دوم یا مهم ترین خسارت، آسیبي است که کنه هـا ضـمن تغذ یه از سـطح میوه گالبي می زنند و روی آن لکه ایجاد می کنند. اطراف ا ین لکه ها را هاله ای به رنگ روشن احاطه مي کنـد و ممکـن است سطح میوه ترک بردارد. خسارت نوع سوم ظهور، گال هایی روي بـرگ ها است که نخست قرمز بوده و بعد سیاه مي شوند. اگر تعداد ا ین گال ها زیاد باشد، بخش اعظم سطح زیر برگ ها سیاه مي شود کـه اخـتالالت فیزیولـوژیکی را در پي خواهد داشت )شکل 9(. شکل 9- خسارت کنه گالی گالبی مدیریت آفت در مبــارزه ي بیولــوژیکي بــا ا یــن آفــت از کنــه شــکاري تیفلودروموس اکسیدنتالیس استفاده مي شود. هرچند ا ین کنه از کنه تارتن دولکه ای و کنه قرمز اروپـا یي نیـز تغذ یه مي کند، ولي درصورت وجود کنه گالي گالبي، ا ین گونـه را بـه بقیـه تـرجیح مي دهد. در شرا یط حاضر، هیچ گونه مبارزه شیمیا یي علیه این آفت توصیه نمي شود. ----------------------- Page 24----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 22 کرم سفید ریشه مناطق انتشار و دامنه میزبانی ای به درختان میوه می زند. این آفت در بیشتر مناطق کشور انتشار دارد و خسارت عمده شکل شناسی حشره کامل سوسک بزرگي به طول 27 تا 53 میلی متر، به رنـگ قهـوه اي بـا لکه هاي سفید فراوان روي بال پوش ها و سـه نوار طـولي روشـن در پـشت سـینه اول است. تخم ها درشت و بیضي شکل، به رنگ سفید به طول 4 و قطر 2/5 میلی متر هستند. الروها خمیده و سفیدرنگ بوده و سه جفت پاي مشخص دارند )شکل10(. شکل10- به ترتیب از سمت راست حشره بالغ و الرو کرم سفید ریشه نحوه خسارت حشره ماده تخم های خود را در شکاف ها و ترک های خاک و بیـشتر در عـمق 5- 12 سانتی متری می گذارد، الروها پس از خروج از تخم، تغذیه از ریشه را آغاز کرده و طی ماه های گرم سال، در نزدیکی سطح خاک فعالیت می کنند و در زمستان به اعماق خاک فرو می روند. درختان هدف حمله این حشره، زرد می شوند و رشد ----------------------- Page 25----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 23 شاخه های جدید در آن متوقف می شود، هم چنین میوه ها می ریزند یا کوچک می مانند. این درختان به سبب قطع ریشه در خاک، استحکام چندانی ندارند و به آسانی کنده و به زودی خشک می شوند. مدیریت آفت اگرچه تـا کنون، عوامـل طبیعي بـه صورت پارازیتوئیدها، شـکارگرها و عوامـل بیماري زای کمابیش زیادي روي ا ین حشره گزارش شـده اند، ولي هـیچ یک از ا یـن عوامل در کنترل آن نقش موثري ندارند و ناگزیر، چاره ای جز مبارزه شیمیا یي درحالت طغیاني وجود ندارد. کنترل شیمیایی براي جلوگیري از تغذ یه الروهاي سن اول، با ید سطح باغ یا دست کم سـا یه اندازدرختان )لکه های آلوده( شخم خورده و تاحدامکان بدون علف هاي هرز باشد یا درصورت نیاز، با استفاده از علف کش مناسب کنترل شوند. درصـورت لـزوم، زیر تـاج درختان آلوده با سموم توصیه شده مثل دیازینون امولسیون 60 درصد به نسبت 1- 1/5 در هزار و کلرپایریفوس به نسبت 1/5-2 در هزار، سم ریزی )محلـول ریزی( شود و3 تـا 5 روز بعـد، برای پخش بهتر سم در عمق فعالیت آفت، آبیاری سبک شـود. با ا ین روش، دست کم الروهاي سن اول از بین مي روند و چون دوره الروي سه سال اسـت، باغداران محل باید ا ین کار را در سه سال متوالي و به طور همگاني و فراگیر انجام دهند. شخم پاي درختان و جمع آوری و نـابودي الروهـا نیز در کـاهش جمعیت آفت موثر است. ----------------------- Page 26----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 24 کنترل فیزیکی برای کنترل فیزیکی این آفت تله های نوری به کار می رود، به طوری که در مناطق آلوده باغ، تله را کار می گذارند. در صورت نبود برق، می توان ازالمپ هاي شارژشونده درتله ها استفاده کرد. یک ساعت پیش از غروب آفتاب و به مدت سه ساعت تله را روشن می کنند و به این ترتیب، با حذف بخشی از حشرا ت نر، نسبت جنسی به هم خورده و آلودگی کاهش می یابد )شکل11(. شکل 11- تله نوری ----------------------- Page 27----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 25 شته خونی سیب مناطق انتشار و دامنه میزبانی ا ین شته در اطراف استان های تهران، مرکزي، زنجان، خراسان، چهارمحـال و بختیـاري، کردستان و مازندران پرا کنده است. در مناطق شمالي کشور و نیز در باغ هـا و نهالـستان هـاي واقع در مناطق کوهستاني و در امتداد دره ها و رودخانه هـا بیـشتر فعالیـت دارد. در سـال هـاي اخیـر، جمعیت آن در برخی از مناطق مثل اطراف مشهد، رو به افزا یش است. شکل شناسی رنگ بدن این آفت از سبز تیره تا قهوه ای تیره متغیر است. بدن پوشیده از الیاف سـفید رنـگ پنبه اي شکل بوده که روي شاخه هاي درختان سیب به خوبي نما یان است. اندازه بدن حشره بالغ به 1/76 تا 2/4 میلي متر مـي رسد )شکل12(. شکل 12- شته خونی ----------------------- Page 28----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 26 نحوه خسارت زمستان را به صورت پـوره و بـالغ در شکاف تنه و شاخه ها و بیشتر در ریشه و طوقه درختان سیب و گالبي مـي گذرانـد. در بهار با مساعد شدن هوا، فعالیت خود را روي شاخه ها از سر مي گیرد و روي شاخه هایی با قطرهاي مختلف تورم ایجاد کرده یا بـه شکل تـوده ای از الیاف پنبـه مانند به چشم مي خورد. عالیم خسارت روي ریشه تغییر شکل و ا یجـاد گـره هـاي متعدد در آن است، به این ترتیب، کارا یي ریشه آلوده کاهش مي یابـد. باال بودن جمعیت نیز مي تواند سبب خشکیدگي درختان شود. ----------------------- Page 29----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 27 شته سبز سیب مناطق انتشار و دامنه میزبانی ا ین شته در تمام مناطق سـیب کاری پرا کنده است و افزون بر سیب، روي درختان گالبي،زالزالک و آلبالوی تلخ نیـز فعالیـت دارد. شکل شناسی رنگ بدن در بي بال ها سبز تیره تا سبز چمني و در افراد بـال دارگاهي ما یل به قهوه اي است. اندازه بدن 1/6 تا 2/2میلي متر بوده و تخم ها سیاه رنگ هستند )شکل13(. شکل 13- شته سبز سیب نحوه خسارت تفریخ تخم ها هم زمان با باز شدن جوانه هاي برگ ها است، پـوره هـا بـه جوانه های شوند و شروع هـا مـستقر مي درحال باز شدن و برگ های نورسته حمله کرده و روي آن بـه زادوولد مـي کنند. شته ها از زیر برگ تغذیه می کنند و به سبب تکثیـر سریعي که کمدتی، بیشتر برگ های باالیی شاخه ها و نیز اطراف جوانه های انتها یي دارند در اند را با ترا کم زیاد در بر مي گیرند. فعالیت ا ین شته در ماه های تابـستان و پا ییز نیز ادامه ----------------------- Page 30----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 28 دارد. برگ ها و جوانه هاي آلوده بیشتر زرد و خشک مي شوند و میـوه ها هم اگر نریزند، کیفیت خود را از دست می دهند. مدیریت آفت درصورت ضرورت و با توجه به نظر کارشناس، براي شته ها یي که ا یجاد پیچیدگي مي کنند از سموم سیستمیک و برای شته هایی که هنوز این آسیب را آغاز نکرده اند، از سموم نفوذی استفاده شود. روغن پاشی پیش بهاره تخم شته ها را کنترل مي کند. بنا بر توصیه سازمان حفظ نباتات کشور، درصورت نیاز به سم پاشی، می توان از سموم ماالتیون EC %25 به میزان 2در هزار، پریمیکارب WP %50 و DF به میزان 0/5 در هزار و هپتنفوس EC %50 به میزان 1 در هزار استفاده کرد. ----------------------- Page 31----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 29 بیماری ها لکه سیاه گالبی هرجا که گالبی کشت می شود، لکه سیاه گالبی شیوع دارد و خسارت شدیدی به میوه می زند. به ویژه در مناطقی که بهار خنک و مرطوب دارند، میزان خسارت بیشتر است. این بیماری از نوعی قارچ ایجاد می شود. عالیم بیماری ً در برگ ها لکه ها اصوال در سطح زیرین ظاهر شده و گردآلود و به رنگ زیتونی هستند )شکل14(. لکه های روی سرشاخه های جوان در اوایل فصل، مخملی و به رنگ قهوه ای بروز می کنند و در اواخر فصل نیز، لکه ها روی سرشاخه ها چوب پنبه ای و شانکرمانند می شوند. چرخه بیماری قارچ عامل بیماری در بقایای برگ های مرده پای درخت زمستان گذرانی می کند. در بهار، این اندام های آلوده ساز هم زمان با باز شدن جوانه های میوه دهنده، تکامل یافته و با خیس شدن بر اثر بارندگی، با فشار به سمت درخت پرتاب می شوند و این وضعیت 3 تا 5 هفته پس از ریزش گلبرگ ها ادامه دارد؛ بنابراین، در این زمان و در آستانه آغاز آلودگی تا پایان آن باید سم پاشی های محافظتی الزم انجام شود. پس از آلودگی نخستین، درصورت کنترل نکردن بیماری، قارچ روی درخت تکثیر می یابد و اسپورهای حاصل از تکثیر غیرجنسی، که در این زمان تولید شده اند، با وزش باد به دیگر قسمت های تاج درخت و نیز سایر درختان انتقال می یابند و آلودگی تشدید می شود. در هوای بارانی، مرطوب و خنک این چرخه بارها تکرار می شود. ----------------------- Page 32----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 30 شکل 14- عالیم بیماری لکه سیاه درگالبی آلوده به لکه سیاه کنترل بیماری 1- جمع آوری و از بین بردن برگ های ریخته شده پای درختان و کف باغ در اواخر پاییز؛ هم چنین در باغ های با سابقه آلودگی، پاشیدن کودهای نیتروژن دار روی برگ های خزان کرده، در پوسیدگی سریع تر برگ ها و کاهش مایه آلودگی موثر است. 2- احداث باغ در شیب های جنوبی و رعایت فاصله کاشت مناسب جهت ازدیاد تابش آفتاب و جریان بهتر هوا و جلوگیری از ایجاد رطوبت زیاد بین درختان 3- هرس و تربیت صحیح درختان برای تهویه مناسب باغ 4- جلوگیری از ایجاد روان آب رهاشده در باغ 5- ارتقای سیستم آبیاری سنتی به آبیاری قطره ای 6- کاشت ارقام مقاوم و متحمل 7- کاشت درختان به صورت منظم و با فاصله مناسب های شانکردار و از بین بردن آن ها 8- هرس شاخه 9- کنترل شیمیایی ----------------------- Page 33----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 31 سم پاشی نخست از مرحله نوک نقره ای تا تورم جوانه های گل و سم پاشی های بعدی، باید بنا بر نظر کارشناسان حفظ نباتات انجام شود. در برنامه موفق مبارزه با لکه سیاه، الزم است کارشناسان حفظ نباتات درختان را با دقت تمام، پیش از باران، هنگام بارندگی یا بالفاصله پس از بارندگی، از زمان شکفتن جوانه ها تا خروج کامل هاگ های قارچ از برگ های کف باغ بازدید کرده و سم پاشی های محافظتی ضروری را توصیه کنند. برای سم پاشی می توان قارچ کشهاي کاپتان به مقدار3 در هزار یا نوآریمول 0/75 در هزار یا بیترتانول 0/75 در هزار یا فلینت 0/2 در هزار به کار برد. ----------------------- Page 34----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 32 سفیدک حقیقی در باغ های گالبی واقع در کوهپایه ها و مناطق با بهار خنک، گهگاه این بیماری بروز می کند و خسارت آن بیشتر به میوه گالبی است. میزان خسارت بیماری سفیدک حقیقی )سطحی( پس از بیماری لکه سیاه در درجه دوم اهمیت قرار دارد. عامل بیماری یک قارچ است و به سبب پوشش پودری سفید متمایل به خاکستری که روی بافت برگ های جوان ایجاد می کند، بیماری سفیدک پودری نیز نامیده شده است. عالیم بیماری این بیماری پوشش سفیدرنگ روی برگ ها ایجاد می کند و سبب به پیچیدگی برگ ها، ریزش میوه و برگ و زنگار میوه نیز می شود. بیمارگر افزون بر برگ ها، شاخه های جوان، میوه و شکوفه ها را نیز آلوده می کند. آلودگی شکوفه ها تولید نشـدن میـوه را در پی دارد یا با تشکیل زنگـار، کیفیت میـوه های تولیـدی را کاهش می دهد )شکل15(. شکل 15- عالیم سفیدک سطحی روی میوه و برگ گالبی ----------------------- Page 35----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 33 چرخه بیماری اسپورها به ویژه همراه باد تا فاصله بیش از هزار متر منتشر می شوند، گاهی چه پس از تماس اسپورهای حشرات و باران نیز در انتشار اسپورها موثر هستند. چنان قارچ با سطح میزبان شرایط محیطی مناسب باشد، اسپورها جوانه می زنند و برگ های جوان و شکوفه ها را آلوده می کنند. در اندام های آلوده شده نیز اسپورهای قارچ به وجود می آیند که موجب تکرار چرخه بیماری می شوند. عامل آلودگی ثانویه برگ ها، شکوفه و میوه باد است. به طورمعمول، آلودگی در رطوبت نسبی باالی هفتاد درصد و بیشتر در سطح زیرین برگ ها که دسترس پذیر است است اتفاق می افتد. دمای الزم برای ایجاد آلودگی بین 10 تا 25 درجه سانتی گراد و دمای بهینه بین 19 تا 22 درجه سانتی گراد است. روش های پیشگیری وکنترل بیماری _ اگر باغ های گالبی به فاصله دویست متری از باغ سیب دارای ارقام حساس ها به سفیدک واقع شده باشند، نیازی به سم پاشی ندارند زیرا آلودگی به آن کند. سرایت نمی _ استفاده از ارقام مقاوم یا متحمل _ هرس درخت در فصل خواب و حذف سرشاخه های آلوده _ هنگامی که محصول درختان در معرض این بیماری است، می توان با قارچ کش گوگردی یا دینوکاپ سم پاشی کرد. ----------------------- Page 36----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 34 شانکر درختان میوه دانه دار )شانکر نکتریا( این قارچ به شاخه های درختان میوه دانه دار صدمه رسانده و موجب بروز شانکر و پوسیدگی روی میوه می شود. این شانکر به نام شانکر نکتریا یا سرطان تنه و شاخه نیز نامیده می شود. عامل بیماری در باغ های متروکه یا درختانی مشاهده می شود که با مقدار فراوان کود ازته تغذیه شده اند. آلودگی به این بیماری در مناطق سردسیر که امکان سرمازدگی سردرختی موجود است یا در درختانی که در منطقه بسیار مرطوب، به طور متراکم کاشته شده اند نیز شایع است . عالیم بیماری نخستین نشانه های بیماری روی شاخه ها عبارت است از زخمی کوچکی با رنگ قهوه ای و ظاهری چروکیده، و سطح پوست در این ناحیه، به شکل چین های متحدالمرکز درآمده است. سپس زخم مذکور به تدریج توسعه یافته و در ضمن قسمت مرکزی آن فرورفته می شود. پوست شاخه ها در ناحیه آلوده ترکیده و از چوب جدا می شود و بدین ترتیب، قسمتی از چوب برهنه می شود. در اطراف شانکر، بافت سالم هرساله در فصل بهار یک الیه جدید تولید کرده و در طول مدت چندین سال، پوست این ناحیه چروکیده و فلس مانند کنده می شود )شکل16(. میزبان با منافذ و زخم های طبیعی و غیرطبیعی زیر آلوده می شود: _ با عدسک ها _ با زخم هایی که بر اثر ریزش گلبرگ ها یا کاسبرگ ها در جوانه ها ایجاد می شوند. _ زخم های حاصله از ریزش برگ _ زخم هایی که با هرس یا بر اثر سرمازدگی در شاخه ها تولید می شوند. _ راه نفوذ قارچ در شاخه های قطور بیشتراز طریق شاخه های آلوده منشعب از آن ها است. ----------------------- Page 37----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 35 خسارت بیماری روی میوه های سیب و گالبی در طول مدت نگهداری آن ها در انبار ظاهر می شود. میوه های آلوده می پوسند و پوست آن ها چروکیده می شود. شکل 16- شانکر نکتریا در شاخه گالبی چرخه بیماری قارچ مذ کور در شانکرهاي شاخه ها زمستان گذرانی مي کند. درصورت مساعد بودن شرا یط محیطي در پا ییز یا اوا یل بهار، آلودگي ازطریق زخم دم برگ، دم گل، روزنه های کها و حتي محل زخم حشرات صورت گرفته و هوا یي پوست، محل زخم هرس، تر قارچ به درون بافت چوبي شاخه ها وارد مي شود. این قارچ در هواي خشک و مرطوب رشد مطلوبی دارد؛ بنابراین، بیشترین انتشار اسپورها و به تبع آن، بیشترین آلودگي از ا ین طریق در فصل پا ییز است. روش های پیشگیری و کنترل بیماری _ حذف شاخه های آلوده و پانسمان زخم های ناشی از هرس با چسب باغبانی حاوی قارچ کش _ مصرف متعادل کودهای شیمیایی _ برداشت بافت های آلوده و پانسمان محل زخم با چسب باغبانی حاوی سموم مسی _ سم پاشی درخت هم زمان با ریزش برگ ها و پس از آن، در فصل پاییز با سم اکسی کلرور مس 3 در هزار ----------------------- Page 38----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 36 بیماری مومیایی یا پوسیدگی قهوه ای گالبی قارچ عامل این بیماری سبب پوسیدگی قهوه ای در میوه و خسارت به باغ های سیب و گالبی می شود. عالیم بیمای قارچ زمستان را در روی شانکر شاخه ها و میوه های مومیایی شده سال پیش می گذراند. اسپورهای آن با باد و باران پخش شده و گل های درختان میوه را از راه مادگی آلوده می کنند. سپس عامل بیماری با دم گل، شاخه های باریک میوه ده و شوند. شاخه های اصلی را آلوده می کند، اندام های هدف حمله قارچ خشک می رنگ بافت شاخه ها بر اثر آلودگی قهوه ای شده و مانع جریان آزاد شیره نباتی در شاخه و سرانجام موجب خشکیدگی سریع قسمت انتهایی شاخه ها می شود. زخم های حاصله از باران، تگرگ و نیش زدگی حشرات یا پرندگان راه های ورودی قارچ هستند. میوه های پوسیده بر اثر این بیماری، به رنگ قهوه ای گراییده و پوشیده از اندام های باروری قارچ می شوند )شکل 17(. این میوه ها خشکیده و بیشتر به حالت مومیایی روی درخت باقی می مانند. شکل 17 - فساد میوه آلوده به پوسیدگی قهوه ای واسپورزایی عامل بیماري زا روي میوه ----------------------- Page 39----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 37 روش های پیشگیری و کنترل بیماری 1- بریدن شاخه های خشکیده و سوزاندن آن ها و هم چنین جمع آوری و از بین بردن میوه های مومیایی 2- برای پیشگیری از آلودگی گل ها در باغ های با سابقه آلودگی، سم پاشی با ترکیبات مس در مرحله تورم جوانه ها و تکرار این سم پاشی 2 تا 3 بار با فولپت یا بنومیل 0/5 در هزارو یا دیکلوفلوآمید از آغاز مرحله گل دهی 3- مبارزه با بیماری ها و آفاتی که موجب بروز زخم روی میوه می شوند. ----------------------- Page 40----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 38 بالیت برگی بالیت برگی که به آن لکه فابریایی برگ هم می گویند، ناشی از یک قارچ است و بیشتر در مناطق گرم و مرطوب به همراه بارندگی شیوع دارد. عالیم بیماری در سطح زیرین یا باالیی برگ های جوان، لکه های خیلی ریز به رنگ قرمز متمایل به ارغوانی بروز می کند. لکه ها به تدریج بزرگ می شوند و رنگ آن ها به قهوه ای تیره تبدیل می شود )شکل 18(. برگ های به شدت آلوده نکروزه شده و به رنگ زرد در می آیند و می ریزند. برگ ریزی شدید موجب ضعف درخت و کاهش محصولش می شود. لکه های روی میوه شبیه لکه های روی برگ ولی درشت تر و فرورفته هستند و میوه های به شدت آلوده نیز ترک بر می دارند. شکل18- عالیم لکه برگی فابریایی روی برگ گالبی چرخه بیماری برگ های آلوده ریخته شده در پای درخت، منبع آلودگی مایه اولیه این بیماری در سال بعد هستند که با بارش باران منتشر می شوند. در سال هایی که زمستان مالیم و بهار پرباران باشد، بیماری شدت می یابد. ----------------------- Page 41----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 39 مبارزه _ از بین بردن برگ های آلوده زیر درخت برای کاهش مایه آلودگی _ فاصله کافی بین ردیف های نهال در خزانه تا هوا بین آن ها جریان یابد. _ 3 تا 5 بار سم پاشی با قارچ کش های موثر از جمله مخلوط بردو، تیرام، کاپتان، زینب و کلروتالونیل به ویژه در اواخر فصل ----------------------- Page 42----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 40 زنگ گالبی عامل این بیماری نوعی قارچ است که باعث ایجاد بیماری به نام زنگ می شود. این زنگ دومیزبانه است، بدین معنی که برای تکمیل چرخه زندگی خود نیاز به دو گونه گیاه میزبان دارد. عالیم بیماری عامل بیماری در بهار، برگ های گالبی و گاه حتی میوه و شاخه هایی که هنوز سبز هستند را آلوده می کند. قارچ سبب تشکیل لکه های نارنجی رنگ پوشیده از جوش های کوچک سیاه روی این اندام ها می شود. کمی بعد در تیر و مردادماه، در سطح زیرین برگ و در ارتباط با لکه های نارنجی، تعدادی برآمدگی زگیل مانند ظاهر می شود که توده ای از اسپورها با رنگ قهوه ای تیره آزاد می کنند )شکل19 (. این اسپورها قادر به آلوده سازی اندام های گالبی نیستند ولی همراه باد پخش شده و می توانند سرو کوهی و تعدادی از سروهای زینتی را همچون میزبان جدید آلوده کنند. در بهار، توده های ژالتینی مخروطی شکل قهوه ای رنگ روی قسمت های آلوده شاخه های سرو ظاهر می شوند. این توده ها فقط اندام های سبز درخت گالبی را آلوده می کنند. شکل 19- عالیم زنگ گالبی روی برگ ----------------------- Page 43----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 41 زنگ گالبی فقط درصورتی می تواند توسعه یابد که در حوالی درختان گالبی، سروهایی موجود باشند که امکان آلودگی با عامل بیماری را داشته باشند. این شرایط اغلب در پارک ها و باغ هایی موجود است که درختان گالبی و سرو کنار هم کاشته شده اند. مبارزه برای پیشگیری از بیماری زنگ گالبی، باید سروهایی را که در مجاورت درختان گالبی هستند از بین برد یا شاخه هایی که شانکر مربوط به زنگ گالبی دارند برید و سوزاند. هم چنین می توان درختان گالبی را با سم پاشی منظم در بهار با یک قارچ کش بر اساس زینب یا مانب در برابر بیماری محافظت کرد. ----------------------- Page 44----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 42 بیماری آتشک یا سوختگی آتشی گالبی و سیب این بیماری یکی از مهم ترین و خطرناک ترین بیماری های باکتریایی سیب، گالبی، به و سایر گیاهان خانواده گل سرخیان است. در صورت فراهم شدن شرایط محیطی تواند خسارت شدید بزند. مطلوب از جمله رطوبت در بهار، می عالیم بیماری از جمله مشخص ترین نشانه های این بیماری آنکه قسمت های آلوده به حالت آتش سوخته و به رنگ مشکی یا قهوه ای تیره در می آیند. باکتری از طریق نوشگاه و منافذ طبیعی وارد گل شده و گل ها حالت آب سوخته می یابند و به سرعت پالسیده، قهوه ای و سپس سیاه می شوند و ممکن است بریزند یا آویزان به درخت باقی بمانند. پس از شکوفه ها، ساقه های آبدار و پاجوش ها حساسیت شدیدی نسبت به این بیماری دارند. به طورمعمول، نوک سرشاخه ها و پاجوش ها به سوی پایین پژمرده می شوند و پوست آن ها در درختان سیب قهوه ای تیره و در گالبی قهوه ای تیره تا سیاه می شود. نوک سرشاخه ها حالت خمیده و سرعصایی به خود می گیرند )شکل 20(. ورود مستقیم باکتری از طریق روزنه ها و زخم ها به برگ، موجب آلودگی و سرانجام نکروز پهنک می شود. مناطق آلوده در میوه نخست آب سوخته و سپس قهوه ای تا سیاه می شوند. میوه های آلوده نیز سرانجام قهوه ای تا سیاه، چروکیده و مومیایی شده که ممکن است تا سال بعد به گیاه متصل باقی بمانند. در شرایط مرطوب، تراوش باکتریایی به صورت قطرات کوچک و چسبنده روی میوه ظاهر می شود. ----------------------- Page 45----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 43 شکل 20- آلودگی نخستین و خشک شدن سرشاخه )راست( و عالیم شانکر و سوختگی در شاخه )چپ( آلوده به آتشک چرخه بیماری این باکتری در بافت پوست لبه شانکرهایی که سال قبل ایجاد شده اند زمستان گذرانی می کند. در بهار، این باکتری ها در حاشیه شانکرها فعال و تکثیر می شوند و مایه اولیه را به وجود می آورند. این باکتری ها با باران یا حشرات پخش شده و گل های بازشده، نوک سرشاخه های قوی درحال رشد یا برگ های جوان را آلوده می کنند. زنبورهای عسل و سایر حشرات ناقل گرده گل یا باران ممکن است باکتری هایی که روی کالله مادگی گل می نشینند را به سایر گل ها انتقال دهند و موجب پخش باکتری در سراسر باغ شوند. باکتری عامل از راه زخم یا در شرایط رطوبتی کافی از راه سوراخ های طبیعی مثل نوشگاه ها، روزنه های آبی یا عدسک ها به بافت میزبان وارد و موجب مرگ سلول های میزبان می شود. پیش زمینه ضروری برای آلودگی در سرشاخه ها یا میوه ایجاد زخم هایی است که حشرات، تگرگ یا باد بر این اندام ها وارد کرده اند. شرایط جوی مساعد نیز برای شروع بیماری ضروری است. ----------------------- Page 46----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 44 مدیریت بیماری بیماری آتشک تنها با استفاده از یک روش منفرد مبارزه مهارکردنی نیست و باید با روش های مدیریت تلفیقی کنترل شود. _ جلوگیری از ورود مواد گیاهی آلوده به مناطق بدون این بیماری _ حذف شانکرهایی ایجادشده بر اثر این بیماری در خالل فصل زمستان و سم پاشی درختان با یک باکتری کش از گروه مسی مثل مخلوط بردو و یا اکسی کلرور مس _ هرس و سوزاندن سرشاخه های آلوده، بیست سانتی متر پایین تر از حد عالمت مشهود و ضدعفونی کردن مستمر ابزار هرس مثل اره و قیچی با هیپوکلریت سدیم یا الکل _ سم پاشی به هنگام درختان با باکتری کش های مسی، در دوره گل دهی 2 تا 3 بار _ مبارزه با حشرات مکنده به ویژه شته ها، سن های گیاهی و پسیل گالبی _ تغذیه مناسب درخت و پرهیز از مصرف بیش از اندازه کودهای ازته که محرک رشد هستند. _ توصیه می شود که در باغ های آلوده به این بیماری، کندوی عسل نگهداری نشود )سبب انتقال بیماری به سایر درختان و باغ های سیب می شود( ----------------------- Page 47----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 45 زوال گالبی بیماری زوال گالبی از بیماری های خطرناکی است که موجب زیان به میوه، توقف رشد و مرگ درختان گالبی پیوندشده روی پایه های حساس می شود. عامل بیماری یک شبه مایکوپالسما است که سبب مسدود شدن بافت های آبکش و توقف انتقال شیره پرورده می شود. عالیم بیماری سه نشانه اصلی این بیماری عبارتند از: زوال سریع، زوال تدریجی و قرمز شدن برگ ها. زوال سریع، پژمردگی ناگهانی درخت و مرگ آن طی چند روز یا چند هفته است و بیشتر در تابستان یا پاییز روی می دهد، و هنگامی که درخت تحت تنش گرما شود. یا هوای خشک قرار دارد، این حالت بیشتر دیده می هنگامی که زوال تدریجی روی دهد، رشد شاخه های انتهایی کم یا به کلی متوقف می شود، برگ ها کوچک، چرمی و سبز کم رنگ شده، حاشیه آن ها به سمت باال برمی گردد و از تعدادشان کاسته می شود. درخت پس از ابتال به بیماری، ممکن است سال ها به حیات خود ادامه دهد یا پس از چند سال، از پای در آید. قرمز شدن برگ ها حالت مالیم زوال تدریجی است که در اواخر تابستان یا پاییز رخ می دهد، درختان مبتال ضعیف شده، محصول و اندازه میوه آن ها کاهش می یابد. گاهی اوقات قرمز شدن برگ ها با پیچیدگی برگ ها همراه است، در این حالت، انتهای برگ به سمت پایین می پیچد، رگبرگ این برگ ها ضخیم و پهنک آن ها چروک دار می شود )شکل 21(. ----------------------- Page 48----------------------- معرفی و مدیریت آفات و بیماری های مهم گالبی 46 شکل21- پیچیدن انتهای برگ به سمت پایین )راست( و قرمز شدن برگ ها )چپ( در بیماری زوال گالبی چرخه بیماری عامل زوال گالبی با پیوند منتقل می شود ولی با بذر انتقال پذیر نیست و به طور طبیعی با آفت پسیل گالبی منتقل می شود. پسیل گالبی با چند دقیقه تغذیه از گیاهان بیمار، عامل بیماری را اخذ می کند و دست کم سه هفته و شاید برای تمام عمر می تواند آن را منتقل کند. مبارزه _ انتخاب درختان سالم به هنگام احداث باغ های جدید _ از بین بردن درختان بیمار _ تزریق تتراسایکلین به تنه درختان بیمار در فاصله برداشت میوه و خزان برگ _ استفاده از پایه های مقاوم یا متحمل به بیماری ----------------------- Page 49----------------------- ----------------------- Page 50-----------------------